About
g_translate
મૂળ લખાણ બતાવો
g_translate
અનુવાદ બતાવો
અખિલ ભારતીય દિગંબર જૈન શાસ્ત્રી-પરિષદનો ઇતિહાસ
દિગંબર જૈન પરંપરામાં દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુ, જૈન ધર્મ, તત્વજ્ઞાન અને સંસ્કૃતિના રક્ષણ માટે અખિલ ભારતીય દિગંબર જૈન શાસ્ત્રી-પરિષદ અને દિગમ્બરના પ્રકાશન જૈન આર્ષમાર્ગીય સાહિત્યના પ્રચાર અને પ્રસાર માટે સમર્પિત આર્ષ પરંપરાના અનુયાયીઓ એવા વિદ્વાનોનું એક સભાન સંગઠન છે, જેને વર્ષોથી ઘણા ઋષિઓએ આશીર્વાદ આપ્યા છે.
1. ઉત્પત્તિ અને વિકાસ
17મી-18મી સદીમાં મુઘલોના પ્રભાવને કારણે, દિગંબર જૈન ઋષિઓની નાકાબંધીને કારણે, સર્વજ્ઞતાનો સંદેશ લોકો સુધી પહોંચી શક્યો ન હતો. સમયને અનુરૂપ સ્વતંત્રતા લોકોમાં આવવા લાગી, સામાજિક વિકૃતિઓ ઉદભવવા લાગી, પછી કેટલાક સુધારકોએ વધારાના જ્ઞાતિ વિવાહ, વિધવા વિવાહ, સ્પર્શી શકાય તેવા ભેદભાવ, જાતિ વ્યવસ્થા વગેરે વિષયો પર વિશિષ્ટ વિચારો કરવા આગ્રહ કર્યો. તે સમયના જૈનગામના પ્રબુદ્ધ વિદ્વાનો અને રહસ્યવાદીઓ. શાસ્ત્રો અનુસાર વિચારધારા રાખી અને આગમ અનુસાર શ્રાવકચરના પરિપ્રેક્ષ્યમાં સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ સુધારવાનો સંકલ્પ કર્યો. અનુકુળ વિચારધારા ધરાવતા વિદ્વાનો 1904માં સંગઠિત થયા અને દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુની રક્ષા માટે કામ કર્યું, આ સંસ્થાનું નામ અખિલ ભારતવર્ષીય દિગંબર જૈન પરિષદ રાખવામાં આવ્યું.
2. કાઉન્સિલના પતન અને ઉદયનો સમયગાળો:
1940 થી 1965 સુધીનો લગભગ 25 વર્ષનો સમયગાળો સ્વતંત્રતા સંગ્રામ, સ્વતંત્રતા, કાયદો અને વ્યવસ્થા અને દેશમાં આર્થિક કટોકટીનો સમયગાળો હતો. રાજકીય વ્યવસ્થાઓ અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગઈ હતી. તેથી, કાઉન્સિલની પ્રવૃત્તિઓ પણ ધીમી પડી.
આનું કારણ કેટલાક વિદ્વાનોનું મૃત્યુ હતું અને તે સમયે રાજકીય ચળવળો એટલી ઉગ્ર બની ગઈ હતી કે લોકોને સામાજિક સમસ્યાઓ વિશે વિચારવાની તક મળી ન હતી. 1939 માં, બીજું વિશ્વ યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. હિટલર યુરોપના ઘણા દેશોને દબાવીને આગળ વધી રહ્યો હતો. તેણે ઉતાવળમાં ફ્રાન્સ કબજે કર્યું, નોર્વેમાં સૈન્ય ઉતરાણ કર્યું, ઇટાલીની કમર તોડી નાખી, ઇંગ્લેન્ડ પર ભીષણ બોમ્બ ફેંક્યા. આ આતંકથી દુનિયા ધ્રૂજી રહી હતી. ફ્રાન્સના કબજા પછી, આ આશંકા ભારતમાં થવા લાગી. તે અહીં પણ બોમ્બમારો કરશે. આ તમામ કારણોને લીધે શાસ્ત્રી પરિષદની પ્રવૃતિઓ થોડી નબળી પડી ગઈ હતી.
સુધારકોએ ફરી સમાજમાં વેગ પકડ્યો. કેટલાક સુધારાવાદના નામે મુક્ત ભાવનાવાળા બની ગયા. આર્ષમાર્ગની અવગણના થવા લાગી, પછી શ્રી ઇન્દ્રલાલ શાસ્ત્રીની અધ્યક્ષતામાં અને શ્રી પં. અજીતકુમારજી શાસ્ત્રીના મહામંત્રીપદે શાસ્ત્રી-પરિષદે ફરીથી પકડ પકડી અને સમાજને જાગૃત કર્યો. વિશિષ્ટ વિચારધારાઓનો સખત વિરોધ હતો. ત્યારપછી ડો.લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ પ્રમુખ પદ સંભાળ્યું અને શ્રી પં. બાબુલાલ જમાદારે મહામંત્રી પદ સંભાળ્યું અને શાસ્ત્રી પરિષદને પુનઃજીવિત કરી.
3. સંમેલન
ભારતના સમગ્ર જૈન સમાજમાં પરિષદના વિદ્વાનોનું સન્માન કરવામાં આવે છે. 1924 માં, પં. ધન્નાલાલની અધ્યક્ષતામાં, બેલગવી (કર્ણાટક)માં શાસ્ત્રી પરિષદનું અધિવેશન હતું. આ વાત મેં આચાર્ય વિદ્યાનંદજી મહારાજના મુખેથી સાંભળી છે. 1925માં જયપુરમાં સંમેલન યોજાયું હતું. શાસ્ત્રી પરિષદનું જયપુર અધિવેશન ખૂબ મહત્વનું હતું. આ સંમેલનના લગભગ 20 વર્ષ પહેલા શાસ્ત્રી પરિષદની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. આમાં શ્રી પં. જવાહરલાલ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. નાનુલાલ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. શંકરદાસ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. ઈન્દ્રલાલ શાસ્ત્રી વગેરે જયપુરના દિગ્ગજ વિદ્વાનોએ ભાગ લીધો હતો અને પરિષદના રિવાજો અને નીતિઓને સમર્થન આપ્યું હતું. તેમાં શ્રી પં.વર્ધમાન પાર્શ્વનાથ શાસ્ત્રી પણ હાજર હતા.
જ્યારે ચારિત્રચક્રવર્તી આચાર્ય શાંતિસાગરજી મહારાજ (દક્ષિણ) અને પ્રશાંતમૂર્તિ આચાર્ય શાંતિસાગરજી મહારાજ (છાણી) બ્યાવર નગરમાં એકસાથે ચાતુર્માસ કરતા હતા, ત્યારે ત્યાંના સમાજે શાસ્ત્રી પરિષદનું સત્ર બોલાવ્યું હતું. શાસ્ત્રી પરિષદનું આ ભવ્ય સંમેલન હતું, જેને બંને આચાર્ય સંઘોએ આશીર્વાદ આપ્યા હતા. આ અધિવેશનમાં દક્ષિણ ભારતમાંથી શ્રી પં. જિનદાસ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. વાસુદેવ નેમિનાથ શાસ્ત્રી વગેરે અને ઉત્તર ભારતના લગભગ તમામ માન્ય વિદ્વાનો હાજર રહ્યા હતા. તેમાં ઘણી સૈદ્ધાંતિક ચર્ચાઓ થઈ જે સામાજિક સ્થિતિ તરફ દોરી ગઈ. જેની અધ્યક્ષતા દાનવીર શેઠ રાવ જી સખારામ દોશી, સોલાપુર દ્વારા કરવામાં આવી હતી. શ્રી પં. ઇન્દ્રલાલ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. ઇન્દ્રમણિ વૈદ્ય, શ્રી લાલા હુલાશ્રયજી, શ્રી પં. લાલરામજી, શ્રી પં. માખણલાલજી, શ્રી પં. લોકનાથ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. નાનુલાલજી, શ્રી પં. રામપ્રસાદજી, શ્રી પં. કુંજ બિહારીલાલજી, શ્રી પં. નંદનલાલજી શાસ્ત્રી (જેઓ પાછળથી મુનિ સુધર્મસાગરજી બન્યા) વગેરે વિદ્વાનોએ આર્ષમાર્ગની સ્થાપનામાં પોતાનું મહાન યોગદાન આપ્યું હતું. મુરેનામાં જ્યારે પરમ પૂજ્ય આચાર્ય શાંતિસાગરજીએ સંઘ ચાતુર્માસ કર્યો હતો. તે અધિવેશનમાં વિદ્યાવારિધિ પં.ખુબચંદજી શાસ્ત્રી, ધર્મરત્ન પં.લાલારામજી શાસ્ત્રી, ધર્મવીર પંડિત શ્રી લાલાજી પટણી અલીગઢ, વિદ્યાલંકાર પં.ઈન્દ્રલાલજી શાસ્ત્રી, પં.ધન્નાલાલજી કાસલીવાલ ઈન્દોર, પં.પન્નાલાલજી સોની, પં.શ્રી સોની, વિદ્યાલય, શાસ્ત્રીજી પં. વગેરે અનેક મહારથી વિદ્વાનોએ ભાગ લીધો હતો. સંમેલન ધામધૂમથી યોજાયું હતું અને સંમેલનની દરેક ક્રિયા પરમ પૂજ્ય આચાર્ય શાંતિસાગરજી અને તેમના સંઘના આશીર્વાદ સાથે હતી.
4. વિદ્વાનોની તાલીમ શિબિર
28 ઓક્ટોબર, 1987ના મૈનપુરી સત્રમાં, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે શાસ્ત્રી પરિષદ દશલક્ષણ જેવા તહેવારો પર વિદ્વાનોને મોકલવાની વ્યવસ્થા કરશે. ઉભરતા વિદ્વાનોને કાયદા, સિદ્ધાંત, આગમ, તત્વજ્ઞાન અને પ્રવચન, વાસ્તુ, જ્યોતિષ વગેરેમાં નિષ્ણાત બનાવવા માટે, પરિષદે 1993 થી સાગરમાં વિદ્વતાપૂર્ણ તાલીમ શિબિરોનું આયોજન કરવાનું શરૂ કર્યું, જે કોલકાતા, મેરઠ, માલપુરા, ઝાંસી, ભોપાલ, ચંદેરી, શ્રવણવેલગોલા, બેંગ્લોર, મુંબઈથી દિલ્હી, છાપરા, અપડેટ્સ ચાલુ છે, પરિણામે યુવા વિદ્વાનો પણ પ્રતિભાશાળી બનીને સમાજમાં જાગૃતિનો ધ્વજ લહેરાવી રહ્યા છે. *હાલમાં આર્યકરત્ન 105 સ્વસ્તિભૂષણ માતાજી સંઘ સાંનિધ્ય શિબિર 22મી મે થી 27મી મે સુધી જયપુરમાં ભટ્ટારકના નાસિયા ખાતે ચાલી રહી છે.
5. સત સાહિત્ય પ્રણયણ
સમાજમાં સુમેળ અને સુમેળ લાવવા માટે આધાર આધારિત સાહિત્યની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. શ્રી પં.લાલારામ શાસ્ત્રીએ પ્રથમ વખત અનેક ધાર્મિક ગ્રંથોનો અનુવાદ કર્યો. જેમના અનુવાદોને આધારે પછીના વિદ્વાનોએ સાહિત્યમાં પોતાનું યોગદાન આપ્યું છે. પરિષદના વિદ્વાનોના અથાક પ્રયત્નોને કારણે ધર્મ પ્રત્યેની રુચિ અને સ્વ-અધ્યયનની ઝંખના જાગી, તેથી શ્રી પં. ઈન્દ્રલાલ શાસ્ત્રી, શ્રી પં. 39; જૈન સિદ્ધાંતના મંત્રાલય દરમિયાન પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી. શ્રી પં. વર્ધમાન પાર્શ્વનાથ શાસ્ત્રી તેના સહસંપાદક હતા. આ પત્ર 1933 થી 1940 સુધી 7 વર્ષ સુધી ચાલુ રહ્યો. આ પેપરમાં સુંદર શાસ્ત્રીય લેખોની પસંદગી હતી. માસિક પત્રોમાં આ જૈન સિદ્ધાંત એકમાત્ર એવો પત્ર હતો, જે સમાજની વિવાદાસ્પદ ચર્ચાઓમાં યોગ્ય અને પ્રખર નિરાકરણ આપતો હતો, પરંતુ ઉત્સવોને ચાહનાર શ્રીમંત જૈન સમાજ આ પત્રની ઉપયોગીતા સમજી શક્યા નહોતા અને આ મહત્ત્વનો પત્ર હતો. અર્થમાં બંધ.. હવે શાસ્ત્રી પરિષદે જાન્યુઆરી 1997થી ફરી ત્રિમાસિક બુલેટિન પ્રકાશિત કરવાનું શરૂ કર્યું છે. *આચાર્ય નરેન્દ્ર પ્રકાશ જૈન, સમય સમય પર ફિરોઝાબાદ; ડૉ. જયકુમાર જૈન, મુઝફ્ફરનગર અને ડૉ. શ્રેયાંસકુમાર જૈન, બારૌત, અરુણ જીનું પરામર્શ*/માર્ગદર્શન મેળવ્યું છે. આદ્યવાદી પરિષદે સેંકડો પુસ્તકો પ્રકાશિત કર્યા છે અને સમાજમાં સમયાંતરે બનતી વિકૃતિઓને નાબૂદ કરી છે. આજે પણ પરિષદ દ્વારા પ્રકાશિત સાહિત્ય સમગ્ર જૈન સમાજમાં અધિકૃતતાનો આધાર ધરાવે છે. લોકો તેમની જિજ્ઞાસાઓને ઉકેલવા અને તેમના જ્ઞાનને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે આ વાંચે છે.
6. કાઉન્સિલ દ્વારા કરવામાં આવેલ વિશેષ કાર્ય
12-13 ફેબ્રુઆરી, 1985 ના રોજ, ગંજબાસોડા અધિવેશનમાં, શ્રી કાનજીભાઈને આગામી કહેવાતા સૂર્યકીર્તિ તીર્થંકર તરીકે ધતકીખંડદ્વીપમાં જાહેર કરવા સામે ઉગ્ર વિરોધ કરવામાં આવ્યો હતો. ચંપાબેનની કથિત જ્ઞાતિની યાદનો આધાર. આ પછી, 30 એપ્રિલ, 1979 ના રોજ હસ્તિનાપુરમાં શાસ્ત્રી પરિષદનું અધિવેશન યોજાયું હતું, જેમાં સૂર્યકીર્તિની મૂર્તિના નિર્માણનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો હતો અને સોનગઢ અને ટોડરમલ સ્મારક, જયપુરથી પ્રકાશિત થયેલા સાહિત્યની વિકૃતિનો સમાજની સામે ખુલાસો કરવામાં આવ્યો હતો. 19 એપ્રિલ, 1986ના રોજ યોજાયેલા સુજાનગઢ સત્રમાં પ્રાકૃત અને અપભ્રંશના વિકાસ માટે યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ્સ કમિશનને વિનંતી કરવામાં આવી હતી.
7. પુરસ્કારો
પુરસ્કારની પ્રથમ રચના 1925માં જયપુર સત્રમાં કરવામાં આવી હતી, જેમાં શ્રી પં. માખનલાલજી શાસ્ત્રી અને શ્રી પં. ખુબચંદ્ર શાસ્ત્રીને વિદ્યાવારિધિના બિરુદથી સન્માનિત કરીને વિદ્વાનોને સન્માનિત કરવાની શ્રેણી શરૂ કરવામાં આવી હતી. . કાઉન્સિલ પ્રતિભાશાળી, કુશળ લેખકો, અનુવાદકો, વક્તા અને સંશોધકોના કાર્યને વિદ્વાનોને પુરસ્કાર આપીને સન્માનિત કરે છે. જેના કારણે યુવાનોને પ્રેરણા મળે છે અને તેમનું ગૌરવ વધે છે. સમયાંતરે, શાસ્ત્રી-પરિષદે આચાર્યો, મુનિરાજો, આર્યિકા માતાઓ અને વિદ્વાનોના અભિનંદન ગ્રંથો અને સ્મૃતિગ્રંથો પ્રકાશિત કર્યા. જેમ કે - આચાર્ય મહાવીર કિર્તી સ્મૃતિ ગ્રંથ 1978, આચાર્ય ધર્મસગર સ્મૃતિ ગ્રાંથ, આચાર્ય વીરસાગર સ્મૃતિ ગ્રંથ 1990, ગનીની ગાયનમાતી મતાજી અભિનંદ ગ્રાંથ 1992, આચેરી શાન્તિસ ગ્રાનપ ગ્રાંડ ગ્રાંડ ગ્રાનપ ગ્રાંડ ગ્રાનપ ગ્રાંડ ગ્રાનપ ગ્રાંડ ગ્રાનપ, 1981, પં. સુનહરીલાલ અભિનંદન ગ્રંથ 1983, પં. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી અભિનંદન ગ્રંથ 1986, પં. રતનચંદ મુખ્તાર પર્સનાલિટી એન્ડ વર્ક્સ 1989, પં. ગુલાબચંદ્ર પુષ્પા અભિનંદન ગ્રંથ 2001, ડૉ. અભનંદ જ્ઞાાન 2001, પ્રિં. .
હાલમાં કાઉન્સીલના પ્રમુખ ડો. શ્રેયાંસ કુમાર જી જૈન બારૌત, જનરલ સેક્રેટરી બી.આર. જયકુમાર જી નિશાંત ભૈયા ટીકમગઢ, પંડિત વિનોદ જી રાજવાન વગેરેના અથાક પ્રયાસોથી શાસ્ત્રી પરિષદ જૈન સંસ્કૃતિના સંરક્ષણ અને સંવર્ધનમાં સતત પોતાની ભૂમિકા ભજવી રહી છે.
આ રીતે, શાસ્ત્રી-પરિષદ દેશ, ધર્મ અને સમાજની અનેકવિધ આયામો સાથે સેવા કરતી વખતે દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુના રક્ષણમાં સતત કાર્યરત છે.
अखिल भारतवर्षीय दिगम्बर जैन शास्त्रि-परिषद् का इतिहास
अखिल भारतवर्षीय दिगम्बर जैन शास्त्रि-परिषद् दिगम्बर जैन परम्परा में देव-शास्त्र-गुरु, जैनधर्म, दर्शन और संस्कृति के संरक्षण तथा दिगम्बर जैन आर्षमार्गीय साहित्य के प्रकाशन एवं प्रचार-प्रसार में समर्पित आर्ष परम्परा के अनुयायी विद्वानों की एक जागरुक संस्था है, जिसे अद्यावधि अनेक मुनिराजों का आशीर्वाद प्राप्त है।
1. उद्भव एवं विकास
17 वीं - 18 वीं शताब्दी में मुगलों के प्रभाव से दिगम्बर जैन मुनियों का विहार अवरुद्ध होने से सर्वज्ञ की देशना जन - जन तक नहीं पहुँच पा रही थी। लोगों में समयानुकूल स्वच्छन्दता आने लगी, सामाजिक विकृतियों का प्रादुर्भाव होने लगा, तब कुछ सुधारभासियों ने विजातीय विवाह, विधवा विवाह, स्पृश्यास्पृश्य भेद, वर्णव्यवस्था आदि विषयों पर ऐकान्तिक विचारों का आग्रह किया तो 19 वीं शताब्दी के अंत एवं 20 वीं शताब्दी के प्रथम चरण में तात्कालीन जैनागम के प्रबुद्ध विद्वान् मनीषियों ने शास्त्र सम्मत विचारधारा रखी और आगमानुसार श्रावकाचार के परिप्रेक्ष्य में सामाजिक गतिविधियों के सुधार करने का संकल्प लिया। अनुकूल विचारधारा वाले विद्वानों ने 1904 में संगठित होकर देव-शास्त्र-गुरु के संरक्षण का कार्य किया इस संगठन का नाम अखिल भारतवर्षीय दिगम्बर जैन परिषद् गया।
2. परिषद् के ह्लास एवं उत्कर्ष का काल :
सन् 1940 से 1965 तक लगभग 25 वर्ष का समय देश में आजादी की लड़ाई, स्वतंत्रता, कानून व्यवस्था एवं आर्थिक संकट के दौर का समय था इस समय सामाजिक, धार्मिक, एवं राजनैतिक व्यवस्थाएँ गड़बड़ा गईं थी। अतः परिषद् की गतिविधियाँ भी मंदता को प्राप्त हो गईं ।
इसका कारण कुछ तो विद्वानों का निधन था तथा उस समय राजनैतिक आन्दोलन भी इतने उग्र हो गये थे की लोगों को सामाजिक समस्याओं पर सोचने का अवसर ही नहीं था। सन् 1939 में द्वितीय महायुद्ध छिड़ गया। हिटलर अनेक योरोपीय देशों को दबाता हुआ आगे बढ़ रहा था। उसने आनन - फानन में फ्रांस पर अधिकार किया, नार्वे में सेना उतार दी, इटली की कमर तोड़ दी, इंग्लैंड पर भीषण बम गिराये। इस आतंक से दुनिया दहल रही थी। फ्रांस पर कब्जा करने के बाद तो भारत में यह आशंका होने लगी थी। वह यहाँ भी बमबारी करेगा। इन सब कारणों से शास्त्रि-परिषद् की गतिविधियाँ कुछ क्षीण हो गई थी।
समाज में सुधारभासियों ने पुनः जोर पकड़ा। कुछ सुधारवाद के नाम पर स्वच्छन्द बन गये। आर्षमार्ग की अवहेलना होनी लगी, तब श्री इन्द्रलाल शास्त्री की अध्यक्षता तथा श्री पं. अजितकुमारजी शास्त्री के महामन्त्रित्व में शास्त्रि-परिषद् ने पुनः जोर पकड़ा और समाज को जाग्रत किया। ऐकान्तिक विचारधाराओं का डटकर विरोध हुआ। तदन्तर डॉ. लालबाहदुर शास्त्री ने अध्यक्ष पद तथा श्री पं. बाबूलाल जमादार ने महामंत्री पद सम्हाल कर शास्त्रि परिषद् में पुनः प्राण फूंके ।
3. अधिवेशन
परिषद् के विद्वानों को भारत की सम्पूर्ण जैन समाज में बहुमान प्राप्त है जगह - जगह परिषद् का अधिवेशन बुलाकर समाज गौरवान्वित होती है। 1924 ई. में पं. धन्नालाल जी की अध्यक्षता में बेलगाँव (कर्नाटक) में शास्त्रि-परिषद् का अधिवेशन हुआ था। ऐसा आचार्य विद्यानन्द जी महारज के मुख से बातचीत में सुना है। 1925 में जयपुर में अधिवेशन हुआ। शास्त्रि-परिषद् का जयपुर अधिवेशन अत्यन्त महत्त्वपूर्ण था। इस अधिवेशन के लगभग 20 वर्ष पूर्व शास्त्रि-परिषद् की स्थापना हो चुकी थी। इसमें श्री पं. जवाहरलाल शास्त्री, श्री पं. नानूलाल शास्त्री, श्री पं. शंकरदास शास्त्री, श्री पं. इन्द्रलाल शास्त्री आदि जयपुर के तत्कालीन दिग्गज विद्वानों ने भाग लेकर परिषद् की रीति - नीति का समर्थन किया था। श्री पं. वर्धमान पार्श्वनाथ शास्त्री भी इसमें उपस्थित थे।
जब चारित्रचक्रवर्ती आचार्य शान्तिसागरजी महाराज (दक्षिण) और प्रशान्तमूर्ति आचार्य शान्तिसागरजी महाराज (छाणी) का ब्यावर नगर में एक साथ चातुर्मास हुआ था, तब वहाँ की समाज ने शास्त्रि-परिषद् का अधिवेशन बुलाया था। शास्त्रि-परिषद् का यह बड़े ठाट-बाट का अधिवेशन था, जिसे दोनों ही आचर्य-संघों का आशीर्वाद मिला था। इस अधिवेशन में दक्षिण भारत से श्री पं. जिनदास शास्त्री, श्री पं. वासुदेव नेमिनाथ शास्त्री आदि तथा उत्तर भारत से लगभग सभी सर्वमान्य विद्वान् उपस्थित हुये थे। इसमें हुई अनेक सैद्धान्तिक चर्चाओं से सामाजिक स्थितिकरण हुआ। इसकी अध्यक्षता दानवीर सेठ राव जी सखाराम दोशी, सोलापुर ने की थी। श्री पं. इन्द्रलाल शास्त्री, श्री पं. इंद्रमणि वैद्य, श्री लाला हुलाशरायजी, श्री पं. लालारामजी, श्री पं. मक्खनलाल जी, श्री पं. लोकनाथ शास्त्री, श्री पं. नानूलाल जी, श्री पं. रामप्रसाद जी, श्री पं. कुंज बिहारीलालजी, श्री पं. नन्दनलालजी शास्त्री (जो आगे मुनि सुधर्मसागरजी बने) आदि विद्वानों ने आर्षमार्ग की प्रतिष्ठापना में अपना महनीय अवदान दिया। मोरेना में जब परम पूज्य आचार्य शन्तिसागरजी ने ससंघ चातुर्मास किया था। उस अधिवेशन में विद्यावारिधि पं. खूबचन्दजी शास्त्री, धर्मरत्न पं. लालारामजी शास्त्री, धर्मवीर पंडित श्री लालाजी पाटनी अलीग़ढ, विद्यालंकार पं. इन्द्रलालजी शास्त्री, पं. धन्नालालजी कासलीवाल इंदौर, पं. वंशीधरजी न्यायतीर्थ, सोलापुर, पं. रामप्रसादजी शास्त्री, बम्बई, पं. पन्नालाल जी सोनी, मोरेना, विद्यावारिधि वादीभकेसरी, पं. मक्खनलालजी शास्त्री आदि अनेक महारथी विद्वान् सम्मिलित हुये थे। अधिवेशन धूमधाम से हुआ और अधिवेशन की प्रत्येक कार्यवाही के साथ परम पूज्य आचार्य शन्तिसागरजी एवं उनके संघ का आशीर्वाद था ।
4. विद्वत् प्रशिक्षण शिविर
28 अक्टूबर, 1987 के मैनपुरी अधिवेशन में निर्णय लिया गया कि शास्त्रि-परिषद् दशलक्षण आदि पर्वों पर विद्वान् भेजने की व्यवस्था करेगी। नवोदित विद्वानों को विधि विधान, सिद्धान्त, आगम, दर्शन, एवं प्रवचनकला वास्तु, ज्योतिष आदि में निष्णात बनाने के लिए परिषद् ने 1993 से सागर में विद्वत् प्रशिक्षण शिविर का आयोजन करना प्रारम्भ किया जो कोलकाता, मेरठ, मालपुरा, झांसी, दिल्ली, छपारा, भोपाल, चंदेरी, श्रवणवेलगोला, बेंगलोर, मुम्बई से अद्यावधि जारी है, परिणामतः युवा विद्वान् भी प्रतिभाशाली बनकर समाज में जागृति का परचम लहरा रहे हैं। *अभी जयपुर में भट्टारक की नसिया में आर्यिकारत्न 105 स्वस्तिभूषण माताजी ससंघ सान्निध्य में शिविर 22 मई से 27 मई तक चल रहा है।
5. सत् साहित्य प्रणयन
समाज में अनुकूलता एवं सौहार्द लाने के लिए आधारयुक्त साहित्य का प्रणयन किया गया। श्री पं. लालाराम शास्त्री ने अनेक धार्मिक ग्रन्थों का प्रथम बार अनुवाद किया। जिनके अनुवादों का आधार लेकर पश्चाद् वर्ती विद्वानों ने साहित्य - प्रणयन में अपना योगदान किया है। परिषद् के विद्वानों के अथक प्रयासों से समज में धर्म के प्रति रूचि एवं स्वाध्याय की ललक जाग्रत हुई अतः श्री पं. इन्द्रलाल शास्त्री के मंत्रित्वकाल में व्याख्यानवाचस्पति श्री पं. देवकीनन्दन जी, पं. वंशीधर जी शास्त्री के सम्पादकत्व में शास्त्रि - परिषद् के मुखपत्र 'जैन सिद्धान्त' का प्रकाशन हुआ। श्री पं. वर्धमान पार्श्वनाथ शास्त्री इसके सहसम्पादक रहे। यह पत्र 1933 से 1940 तक 7 वर्ष निरन्तर चलता रहा। इस पत्र में सुन्दर शास्त्रीय लेखों का चयन रहता था। मासिक पत्रों में यह जैन सिद्धान्त ही एक ऐसा पत्र था, जो समाज की विवाद-पूर्ण चर्चाओं में उचित और आगमानुसारी समाधान देता था, किन्तु समारोह प्रेमी धनाढय जैन समाज इस पत्र की उपयोगिता को नहीं समझ सका और अर्थाभाव में यह महत्त्वपूर्ण पत्र बन्द हो गया। अब शास्त्रि - परिषद् ने जनवरी 1997 से पुनः एक त्रैमासिक बुलेटिन का प्रकाशन प्रारम्भ किया है। *समय - समय पर प्राचार्य नरेन्द्रप्रकाश जैन, फिरोजाबाद; डॉ. जयकुमार जैन,मुजफ्फनगर और डॉ. श्रेयांसकुमार जैन, बड़ौत, अरुण जी का परामर्श* / मार्गदर्शन इसे प्राप्त हुआ है। अद्यावधि परिषद् ने शताधिक ग्रन्थों का प्रकाशन कर समाज में समय - समय पर होने वाली विकृतियों का निरसन किया है। परिषद् द्वारा प्रकाशित साहित्य का आज भी सम्पूर्ण जैन समाज में प्रमाणिकता का आधार है। लोग इसे पढ़कर जिज्ञासाओं का समाधान एवं ज्ञानवर्धन करते है।
6. परिषद् द्वारा किये गये विशेष कार्य
12-13 फरवरी,1985 में गंजबासौदा अधिवेशन में चम्पाबेन के कल्पित जातिस्मरण के आधार पर श्री कानजी भाई को धातकीखण्डद्वीप में आगामी तथाकथित सूर्यकीर्ति तीर्थंकर घोषित किये जाने का प्रबल विरोध हुआ। इसके बाद 30 अप्रैल, 1979 को हस्तिनापुर में शास्त्रि - परिषद् का अधिवेशन हुआ, जिसमें सूर्यकीर्ति की मूर्ति निर्मित किये जाने का विरोध किया गया तथा सोनगढ़ एवं टोडरमल स्मारक, जयपुर से प्रकाशित साहित्य की विकृतियाँ समाज के सामने स्पष्ट की गईं। 19 अप्रैल, 1986 को आयोजित सुजानगढ़ अधिवेशन में विश्वविद्यालय अनुदान आयोग से प्राकृत एवं अपभ्रंश के विकास के लिए अनुरोध किया गया।
7. पुरस्कार
पुरस्कार की प्रथम संयोजना सन् 1925 जयपुर अधिवेशन में की गई, जिसमें श्री पं. मक्खनलालजी शास्त्री और श्री पं. खूबचन्द्र शास्त्री को विद्यावारिधि उपाधि से सम्मानित कर विद्वानों के सम्मान की श्रृंखला को प्रारम्भ किया गया था। प्रतिभावान, कुशल लेखक, अनुवादक, प्रखरवक्ता, शोधकर्त्ता विद्वानों को परिषद् पुरस्कार प्रदान कर उनके कृतित्व को बहुमान देती है। जिससे युवाओं को प्रेरणा मिलती है एवं उनका गौरव बढ़ता है। शास्त्रि - परिषद् ने समय - समय पर आचार्यों, मुनिराजों, आर्यिका माताओं एवं विद्वानों के अभिनंदन ग्रन्थ एवं स्मृति ग्रन्थों का प्रकाशन किया। यथा - आचार्य महावीर कीर्ति स्मृति ग्रन्थ 1978, आचार्य धर्मसागर स्मृति ग्रन्थ, आचार्य वीरसागर स्मृति ग्रन्थ 1990, गणिनी आर्यिका ज्ञानमती माताजी अभिनंदन ग्रन्थ 1992, आचार्य शान्तिसागर छाणी स्मृति ग्रन्थ 1998, उपाध्याय ज्ञानसागर अभिवंदना पुष्प, विद्वत् अभिनंदन ग्रन्थ 1976, पं. बाबूलाल जमादार अभिनंदन ग्रन्थ 1981, पं. सुनहरीलाल अभिनंदन ग्रन्थ 1983, पं. लालबहादुर शास्त्री अभिनंदन ग्रन्थ 1986, पं. रतनचंद मुख्तार व्यत्कित्व एवं कृतित्व 1989, पं. मक्खनलाल शास्त्री अभिनंदन ग्रन्थ, डॉ. महेन्द्रकुमार स्मृति ग्रन्थ 1996, डॉ. कस्तूरचंद कासलीवाल अभिनंदन ग्रन्थ 1998, पं. गुलाबचंद्र पुष्प अभिनंदन ग्रन्थ 2001, प्राचार्य नरेन्द्र प्रकाश अभिनंदन ग्रन्थ 2004, डॉ. शेखरचंद्र जैन अभिनंदन ग्रन्थ 2004 आदि।
वर्तमान में परिषद के अध्यक्ष डॉ श्रेयांस कुमार जी जैन बड़ौत, महामंत्री ब्र. जयकुमार जी निशान्त भैया टीकमगढ़, पंडित विनोद जी रजवांस आदि के अथक श्रम से शास्त्रि - परिषद् निरंतर जैन संस्कृति के संरक्षण, संवर्द्धन में अपनी भूमिका का निर्वाहन कर रही है।
इस प्रकार शास्त्रि - परिषद् बहु आयामों के साथ देश, धर्म और समाज की सेवा करते हुए देव-शास्त्र-गुरु के संरक्षण में निरंतर संलग्न है।
fmd_good
25/58 એફ,
કદાચ No.15,
વિશ્વાસ નગર,
Shahadra,
Delhi,
110092
account_balance
ફોટોગ્રાફ
Other
